Fralin Stratocaster Manyetikleri Dosyası
Dr. Mehmet Barlo
Bu ay hakkında yazdığım manyetikler en çok sevdiğim manyetiklerdendir. Bu manyetiklerin üreticisi Lindy Fralin ise belki Seymour Duncan ile beraber manyetik işine gönül veren camiadaki en üst mertebedeki insanlardan birisidir. Dünyada üretilmiş olan nerdeyse her tip gitar için manyetikler üreten bu firma, her ne kadar "butik" dünyasında yüzünü biraz eskitmiş olmaktan dolayı belki imaj açısından son yıllarda bazı kayıplar yaşamakta olsa da, bu bizleri yanlış yönlendirmemelidir. Zira altta detaylarını vererek üzerinden geçeceğim bu manyetikler cidden bu markanın en "butik" olduğu zamanlar (1990'ların sonu 2000'lerin başı diyelim) kadar iyidir. Hatta çok güzel yeni modelleri üretimleri arasına katmış bir vaziyettedir.
Fralin manyetiklerine en güçlü oldukları yön, bence, single coil (yani tek bobin) manyetiklerdir ve bunların arasında Stratocaster manyetikleri özel bir yer tutar. Özet olarak bu konuda Fralin'in en "butik" markalardan bile çoğu zaman ilerde veya onlarla bir olduklarını ben düşünmekteyim.
Stratocaster manyetikleri konusunda Fralin temelde 4 cins manyetik üretmektedir: (1) Geçmişe sadık, Leo Fender'in ilk tasarımlarını takip eden cinsten vintage tipi manyetikler, (2) bu vintage yapıda olup (hatta opsiyonel olarak daha ince bobin teli ile) daha bol sarım sayesinde daha güçlü ve midli "high output" adını verdiği manyetikler, (3) Stratocaster ebadında minik p90lar olarak görülebilecek "steel poled" isimli Stratocaster manyetikleri, ve (4) diğerlerinin aksine dip gürültü barındırmayan split blade manyetikler.
Vintage cinsi Stratocaster manyetiklerde 2 farklı mıknatıs olabilmektedir. Alnico 3 veya Alnico 5. A3 ile ton biraz daha az çıkışlı olsa da, basslar ve tizler A5 mıknatıstaki duruma göre biraz daha geridedir. Tabi bu biraz daha tok bir ton açısından bazı durumlarda işe yarayabilmekte. Ama şunu da belirtmek gerekir ki "normal" Stratocaster manyetikleri, 1954 sonrasında hep A5'li manyetikler olmuşlardır. A3'lü manyetikler daha ziyade 1954 öncesindeki Stratocaster'larda kullanılmıştır.
Bunlardan dolayı Fralin vintage cinsi Stratocaster manyetik üretiminde sadece "Real 54" modelinde A3 mıknatıslar kullanılmıştır. Daha önce denemiş olduğum bu manyetiklerin tonlarının A5'li kardeşleri (Vintage Hot) modeline göre biraz daha "çiğ" olduğunu söyleyebilirim. Bence A5'in bass tepkisinin eksikliği ciddi bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Denemek isteyenlerin bunun farkında olmasını belirtmem lazım. Bunun yanında benim zevkime ve tecrübeme göre Stratocaster'larda çok iyi sonuç vermeyen bu A3 mıknatısların, Telecaster köprü manyetiklerinde harikalar yarattığını düşündüğümü de özellikle belirtmem elzemdir.
Ikinci cins vintage Fender Stratocaster cinsi manyetikler ise Vintage Hot modelidir. Normal versiyonları 6K sap ve orta AWG#42 (American Wire Gauge) bakır bobin teli ihtiva eden bu manyetiklerin denge açısından köprüleri aynı tel ile 6.8K olmaktadır. Bu Fender Stratocaster tarihi ile değerlendirildiğinde 1959-1961 senelerine denk gelmektedir. Bunun yanında bu manyetikleri %5 daha bol sarımlı olarak da yapan Fralin, böylelikle Blues Special isimli modeli ortaya çıkartmaktadır. %5 daha bol çıkışın yanında daha az tizler ama daha fazla mid sayesinde günümüzde bolca seçilen bir manyetik cinsi yaratmıştır. Duncan SSL-1 ve Fender Texas Special isimli manyetiklerin muadilleri bu %5 daha bol sarımlı Vintage Hot manyetiklerdir. Ama daha bol sarım olduğu gibi, Fralin daha az sarım opsiyonunu da kullanıcılarına sunmaktadır: %5 underwound (daha az sarımlı) Vintage Hot modeli... Benim Stratocaster manyetikleri arasında günümüzde seri üretim manyetikler arasında en çok sevdiklerim bu manyetiklerdir, 1956 cinsi bir Stratocaster ile bağlatılı olarak... Her ne kadar %5 daha az çıkış olsa da, midler daha geriye alınır ve tizler ve basslar biraz ileri gider. Çok net basslar ve tizler barındıran bu manyetiğin dikkat çekici bir özelliği netliği, tuşeye tepkisi, ve midlerdeki boşluktur.
High Output modellerinde çıkış Vintage Hot modeline göre %10-15 daha fazla olup, midler daha ilerde ama doğal olarak da netlik daha geride olmaktadır. Hem AWG#42 hem de AWG#43 bobin teli ile bu manyetikleri üreten Fralin, Stratocaster'ları "rock" için düşünenler için çok ciddi bakılması gereken bir opsiyonu üretmektedir.
Steel Poled isimli modeller ise yapı olarak vintage cinsi modellerden epey farklıdır. Bu manyetikler aslında birer Stratocaster manyetiği ebadında p90'lardır. Bol sarımın yanında altta bulunan iki güçlü manyetik sayesinde, ortaya daha midli ve güçlü nerdeyse p90 gibi bir ton çıkartmaktadırlar. Stratocaster'larınızdan midli tonlar isterseniz, Gilmour'un 1952 Les Paul'ündeki p90lar ile çaldığı cinsten tonlara Stratocaster'ınızı yaklaştırmak isterseniz, bu manyetikleri yakinen incelemenizi size tavsiye ederim.
Dip gürültüsü mevzuna çözüm olması için üretilmiş olan Split Blade modelleri de çok popüler modeller arasındadır. Her ne kadar rüştünü Kinman manyetiklerinde olduğu kadar ispat etmediğini düşünsem de, bu manyetiklerin aslında çok güzel birer seçim olduklarını şahsi tecrübemden ve gitarist arkadaşlarımın kullanımlarından bizzat bilmekteyim. Hatta belirtmem gerekir ki (normal Stratocaster manyetikleri kullanıyor olduğum için) zaman zaman dip gürültüsü mevzu kafamın içine girdiğinde, çözüm olarak alıp takmak istediğim tek manyetik seti bunlardır. Kinman'ları, DiMarzio'nun ve Duncan'ın alakalı modellerini denemiş ve/veya kullanmış olduğumu belirtmem sanırım yerinde olur.
Stratocaster tonları açısından, Fralin manyetikleri ile alakalı tavsiyelerle bu yazıyı bitirmek istiyorum.
Stratocaster tonu denince akla hemen gelen unsurlardan birisi 1959-61 seneleri arasıdır. Bu Stratocaster, kızılağaç gövdesi ve gül ağacı tuşesi ve yaklaşık 6K çeken A5 mıknatıslı manyetikleri ile bir standarttır! Stevie Ray Vaughan'ın yanında Rory Gallagher gibi iki müthiş gitarcı, Stratocaster gitarları en yüksek seviyelere taşıyan iki dev, bu yapıdan şaşmamışlardır. Bu cinsten bir manyetik tavsiyesi isterseniz, bu konuda Fralin Vintage Hot modelinin çok iyi olduğunu bizzat belirtmek isterim. Fender'in bu konuda uygun manyetiği bence Fat 50's isimli manyetikler. Gayet güzellerdir, sap 6K gibi bir değer çeker, gerçi orta manyetik 6K gibi değil, 6.4K gibi olabilmektedir. Ama ben şahsen hala Fralin Vintage Hot'ları birebir aynı gitar ve amplifikatör ile karşılaştırmalarda tercih etmekteyim. Bana Fralin daha zengin, daha bol harmonikli ve "chime" isimli sesi daha iyi belirtiyor olarak gelmekte. Duncan üretimi olarak 6K bir Stratocaster manyetiğini ancak custom shop işlerine girerek edinebilirsiniz. DiMarzio'dan bahsetmiyorum zira bence onlar daha modern işler için manyetik tasarlamaktalar ve böylelikle manyetikleri vintage işler için "doğru" değil. Rio Grande isimli marka çok güzel manyetikler üretirken, onların manyetiklerinde bence fazla abartılı bir uppermid bağırtkanlık (Texas Sizzle adı ile geçen) vardır. Gayet iyi bir manyetik üreticisi olan Lollar da enteresan şekilde 6K A5 Stratocaster manyetikleri üretmemektedir. Her ne kadar üreticisi 10 sene kadar önce öldükten sonra firmanın üretiminin eskisi kadar güvenilir olmadığı hakkında ciddi tartışmalar olsa da, Van Zandt True Vintage isimli manyetikler açıkçası çok iyi manyetiklerdir. Bunları birebir olarak Fralin Vintage Hot (underwound değil, normal 6K) manyetikler ile karşılaştırma, tabiri ile AB, imkanı buldum, aynı gitar ve aynı amplifikatör ile... Çok zor bir karar bence. Ama Fralin'i öne koydum (zira Van Zandt True Vintage'ları sattım) çünkü Fralin'lerde "chime" denilen unsur farklılık yarattı. True Vintage'da da bu var, fakat biraz daha çiğ, daha bir tiz geldi bana. Ama elbette başka bir Stratocaster'da belki Van Zandt True Vintage mnayetikleri seçerdim... Bu da elbette bir tezat değil, çünkü manyetik işi sonuçta tahtanın ve manyetiğin ortak bileşeni ile sonuç vermektedir. Dolayısı ile "doğru" ve "yanlış" işleri bir seviyeden sonra yoktur.
Bunun yanında Stevie Ray Vaughan ve Rory Gallagher tonları açısından kimi gitarcılar, özellikle daha ince teller kullanıyor olduklarından dolayı, daha güçlü 6.3K gibi olan Stratocaster manyetiklerini uygun bulmaktadırlar. Yeri gelmişken belirtmek isterim ki benim yukardaki tavsiyem bu gitarcılar gibi teller ve amfiler ile geçerlidir. Daha ince tel kullanıldığında kesinlikle ton değişmektedir. Bu durumda da 6K yerine 6.2 veya 6.3K manyetikler kullanılması gayet doğal oluyor. Bu cins manyetikler açısından Duncan SSL-1'ler bence gayet güzel seçimler. Duncan custom shop çıkışlı olan Antiquity II Surfer isimli model de çok iyi seçimler arasında. Aynı şekilde, Van Zandt Vintage + ve Lollar Blackface isimli manyetikler... Fender'in bu taraftaki temsilcisi epey popüler bir model olan Fender Texas Special'lar. Ben bu manyetikleri şahsen çok uppermid bağırtkan bulmaktayım ve bu yönden o kadar tutmamaktayım. (Bunun yanında yeri geldi belirteyim, bu manyetikler HB'ların yanına çok iyi gitmekteler, özellikle normalden daha güçlü oldukları için.) Rio Grande'nin de bu taraftaki modeli Half-Breed denilen aygıtlar. Eminim unuttuğum bazı diğer üreticiler de var, ama custom shop haricindeki alanı sanırım bunlar iyi bir şekilde kaplamaktadır. Bunların arasında, Fralin Blues Special'lar da dahil olmak üzere benim en çok sevdiğim manyetikler Van Zandt Vintage +'lar oldu. 2000 öncesinde almış olduğum, ve o günden beri #1 Stratocaster'ımın içinde her daim kullandığım bu manyetiklerin tonları Fralin Blues Speciallara göre biraz daha net, bassları biraz daha vurucu, ve tizlerindeki o "chime" biraz daha belirgin. Bu konuyu merak edip baktığımda gördüğüm Van Zandt'ların Fralinlere göre bobinlerinin biraz daha yüksek olması oldu. Bu sanırım altında yatan sebep, zira Rio Grande Tall Boys isimli manyetiğin temel tasarım unsuru zira aynen budur. İkinci tercihim olarak Lollar Blackface'ler ve Fralin Blues Speciallar gelmekteler. Açıkçası karar veremediğimi belirtmem lazım, ikisi de çok güzeller bu açıdan. Duncan SSL-1'ler gayet iyi manyetikler ama bu konuda bana biraz fazla yuvarlak gelmekteler. Daha bir kırçıllı olmaları lazım geldiğini düşünüyorum. Bu unsur Antiquity II Surfer'larda iyice ayyuka çıkmakta. Güçsüzlendirilmiş (Dun-Aged) mıknatıslar bence tonu çok yumuşatmakta ve Stratocaster manyetiklerinde olması gereken kırçıllığı yok etmektedir. Bu noktada, lakin, şunu belirtmekte yarar vardır: Van Zandt manyetiklerinin üretimlerinin eski standartlarda olmadığını söyleyen bir çok insan var. Hatta 2000 senesinden önce üretilenlerinin yenilere göre dikkat çekici şekilde daha pahalı satılması görülmemiş bir unsur değildir. Bu husus ışığında bence tavsiye olarak Fralin Blues Special veya Lollar Blackface çok iyi olur.
Benim en çok sevdiğim gitar tonlarından bazılarını yaratan Eric Clapton'ın Layla Stratocaster'ı, Brownie, cinsi bir ton ile devam etmek isterim. Bu gitarın gövdesi bataklık dişbudağı olup, sapı akçaağaçtır. Bunun yanında 1956 cinsi manyetikler barındırmaktadır. Bu konuda epey bir manyetik denediğimi sizlerle paylaşmam yerinde olur. Detaylarına girmeden, zira zaman kaybetmeye inanın ki gerek yok, hemen belirtmem gereken tek gözlem bu konuda %5 underwound Fralin Vintage Hot modelinin rakipsiz olduğudur. Sadece bu ton için değil, John Mayer düşkünü iseniz gül ağaç tuşeli bir Stratocaster ile yine bunları tavsiye ederim. Veya Dire Straits'in ilk albümündeki ton için... 5.75K sap ve orta manyetiğini ben bir adet 6.3K 2000 senesi öncesi üretimli Van Zandt manyetiği ile birleştirerek bu konuda kendi ideal setimi bulmuş oldum. Akçaağaç tuşeli Stratocaster tipi gitarlar için şiddetle tavsiye edeceğimi de belirteyim.
Özetlemek gerekirse, bence Fralin Stratocaster manyetikleri, en üst düzeyde custom shop seviyesinde üretim yapan en önde gelen üreticiler arasında bile (Ron Ellis bunlardan birisi mesela, bir diğer Jim Rolph ve Alan Hamel) hiç bir üretici tarafından net bir şekilde geçilmemektedir. Dünyadaki en iyi Stratocaster manyetikleri demek bile açıkçası bana yanlış gelmemektedir.
Istanbul, 04 2013
Kaynakça:
